اصول طراحي و تجهيز سرويس هاي بهداشتي عمومي شهري
فهرست مطالب
مقدمه
هدف و دامنه كاربرد
تعاريف و اصطلاحات
اصول مكان يابي
فضاها و ضوابط طراحي
ضوابط معماري
ضوابط تا سيسات
سرانه و نسبت استفاده
مقدمه
سرويسهاي بهداشتي عمومي از زمره تاسيسات و تجهيزات شهري بشمار ميآيند كه احداث آنها در مراكز تفريحي , پاركها , خيابانهاي پر رفت و آمد , مراكز خريد , ترمينالها , ايستگاه هاي اتوبوس و بطور كلي در كليه مراكز عمومي شهرها غير قابل اجتناب است .
قابل ذكر ميباشد كه با افزايش جمعيت شهرها و گسترش آنها و متراكم شدن فعاليتها در مراكز شهري مسئله ايجاد سرويسهاي بهداشتي عمومي از سوي پارهاي از شهرداريها مورد اقدام واقع نشده و در مواردي كه اين مسئله مورد توجه قرار گرفته غالبا در برنامه ريزي , طراحي و يا اجراي اين قبيل فضاها بعضي نكات فني مورد توجه قرار نميگيرد و بعضا اين مراكز به محيطهاي غير بهداشتي تبديل ميشوند لذا به منظور انجام هماهنگيهاي لازم بين شهرداريهاي سراسر كشور در خصوص برنامه ريزي , و طراحي سرويسهاي بهداشتي عمومي اقدام به تهيه و تدوين اصولي در اين آئين كار گرديده تا با كاربرد آن بتوان فضاهاي مناسبي را با اصول فني ايجاد نمود .
2- اصول مكان يابي
تعيين مكان احداث سرويسهاي بهداشتي عمومي كه در مراكزي چون پاركها , چهار راهها , ميادين , ترمينالها , ايستگاههاي مترو و اتوبوس و گورستانها استقرار مييابند . از دو جنبه شهر سازي و معماري قابل بررسي است كه ذيلا به طور جداگانه اصول و ضوابط بكار گرفته در هر يك از زمينه ها آورده ميشود :
1-2- استقرار و مكان يابي نسبت به منطقه شهري از بعد شهرسازي
1-1-2 تعداد جمعيت استفاده كننده به تفكيك سن و جنس
2-1-2 نوع كاربري زمين در نواحي , همجواري
3-1-2 فواصل بين سرويسهاي بهداشتي عمومي در سطح شهر
4-1-2 حصول دسترسي راحت براي عموم مردم
5-1-2 امكان توسعه آتي اين فضاها در صورت افزايش تقاضا بدين معنا كه زمين مورد طرح بايد طوري انتخاب گردد كه در صورت افزايش تقاضا , براي افزودن تعداد چشمه , امكان توسعه وجود داشته باشد .
6-1-2 انتخاب مكان مناسب براي احداث هر نوع توالت عمومي با توجه به اقليم و جهت باد غالب در هر شهر بايد به گونهاي باشد كه تهويه دائم فضا صورت پذيرد و در عين حال هيچگونه خللي در عملكرد فضاهاي مجاور ايجاد ننمايد .
مكان احداث اين سرويسها حتي الامكان در سطح زمين انتخاب شود تا افراد معلول جسمي و حركتي ( به ويژه با صندلي چرخ دار ) نيز بتوانند از آن استفاده كنند و در غير اين صورت يعني به دلايل توپوگرافي منطقه و يا استقرار برخي تا سيسات مثل مترو در زير زمين , ايجاد سطح شيبدار و يا ساير وسايل بالابر الزامي است ( نشريه ضوابط و مقررات شهرسازي و معماري براي معلولين جسمي – حركتي مصوبه مورخ 68/3/8 شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران و نيز آئين كار شماره 3044 با عنوان طراحي و تجهيز خانههاي معلولين جسمي , حركتي و شماره 2948 با عنوان :
اصول اساسي طراحي فضا براي معلولين جسمي , حركتي .
2-2- استقرار و مكان يابي نسبت به مسايل اقليمي و بهداشتي از بعد معماري
عوامل مؤثر در تعيين جهت استقرار توالتهاي عمومي را ميتوان به شرح زير خلاصه نمود :
1-2-2 جهت ورود و خروج
الف – نسبت به گذر عمومي
ب – نسبت به استفاده خواهران و برادران
2-2-2 نور
الف – طبيعي مستقيم
ب – مصنوعي
3-2-2 تهويه
الف – طبيعي
ب – مصنوعي
4-2-2 ديد و نمايش
3-2- جهت ورود و خروج
الف – نسبت به گذر عمومي : جهت ورود و خروج نسبت به گذرهاي عمومي در توالتهاي عمومي ميبايست از ديد مستقيم رهگذران و عابرين محفوظ باشد . در دستيابي به اين منظور ميتوان از فضاهاي سبز و يا ديواره هاي سبز مناسب و يا پانلهاي مقاوم و مشبك تزئيني و با ايجاد فيلترهاي مناسب استفاده نمود , ولي اين امر نبايستي مانع رويت و دستيابي مراجعين به اين اماكن گردد .
ب – نسبت به استفاده خواهران و برادران :
توالتهاي عمومي ميبايست ورودي و خروجي خواهران و برادران كاملا از يكديگر مجزا باشند و لذا طراحي اين فضاها بايد به گونهاي انجام شود كه ورودي و خروجيهاي تفكيك شده نسبت به يكديگر تا جای ممکن ديد نداشته باشد . ورودي توالتها به نحوي طراحي و اجرا گردند كه در موقع باز و بسته شدن ديد مستقيم به داخل امكانپذير نباشد .
4-2- نور
تامين نور در سرويسهاي بهداشتي از دو طريق امكانپذير است :
الف – نور طبيعي مستقيم به شرح زير :
– نور طبيعي به لحاظ خواص بهداشتي و گندزدائي آن در غالب اماكن عمومي مورد توجه ميباشد .
– چشمه هاي توالتهاي عمومي نميبايست در معرض تابش مستقيم نور خورشيد باشند زيرا تمام توالتهايي كه مستقيما نور جنوب را دريافت ميكنند به سبب فعل و انفعالات شيميايي ناشي از تابش نور مستقيم طبيعي همواره بوي نامطبوعي را به همراه دارند بخصوص ادرار انساني كه در اثر تابش مستقيم نور طبيعي تجزيه شده و تركيبات آمونياكي آزاد مينمايد .
لذا بهترين نور براي چشمه هاي توالتهاي عمومي نور شمال است كه تابش مستقيم نخواهد داشت .
– نور شرق بعد از نور شمال پيشنهاد ميشود . اگر چه اين نور نيز تابش مستقيم دارد ولي مدت آن در طول روز كوتاه است .
– نور غرب به دليل تابش مستقيم و طولاني در تمام فصول و رشد دادن باكتريهاي خاص , نور نامناسب براي چشمه هاي توالت تلقي ميشود .
– براي ديگر فضاهاي يك توالت عمومي ميتوان از نور طبيعي جنوب استفاده نمود ولي در هر حال تابش مستقيم آن ضمن توجه به موارد فوق ميبايست كاملا كنترل شده باشد .
ب – نور مصنوعي بشرح زير
از نور مصنوعي به منظور تامين روشنائي و يا در جهت تكميل روشنائي توالتهاي عمومي ميبايست استفاده نمود .
در صورتيكه به منظور تامين كامل روشنائي اينگونه فضاها از نور مصنوعي استفاده گردد ميبايستي به سيستم اضطراري متصل باشد . به اين ترتيب تا كيد ميگردد كه تحت هيچگونه شرايطي اينگونه فضاها نبايستي در تاريكي مطلق قرار گيرند .
5-2- تهويه
لازم به تذكر است كه در توالتهاي عمومي كه در مراكز متراكم و همجوار با ساير فضاهاي شهري نظير مسكوني , آموزشي , تجاري و …. و يا در زير زمين احداث ميشوند صرفا تهويه مصنوعي توصيه و تا كيد ميگردد و اما توالتهاي عمومي كه به صورت منفرد و مستقل داراي فضاهاي باز در اطراف آن ساخته ميشوند ميتوانند از يكي از دو نوع تهويه و ترجيحا تهويه مصنوعي را داشته باشند و در هر صورت تخليه هواي آلوده در بالاترين ارتفاع ممكنه انجام پذيرد .
الف – تهويه مصنوعي
در طراحي توالتهاي عمومي ضمن طرح بهترين امكانات جهت تهويه مصنوعي ميبايست در صورت مناسب بودن شرايط اقليمي و در صورت قرار گيري توالتها در روي سطح زمين براي موارد اضطراري تواما تهويه طبيعي نيز تا مين گردد .
تهويه طبيعي تنها به دليل كندي در جابجاي هوا بوي زنندهاي را در محيط اطراف توالتها پخش مينمايد و در مقابل تهويه مصنوعي به پرتاب و سرعت حركت اين هواي سنگين و آلوده كمك كرده و از تغليظ و ازدحام هواي نامطبوع در اطراف توالتهاي عمومي جلوگيري مينمايد .
ساده ترين و متداولترين ابزار و وسايل تهويه مصنوعي اگزوز فنها هستند كه نسبت به حجم فضا و ضرايب مربوطه محاسبه و تعيين ميگردند .
ب – تهويه طبيعي ( به عنوان راه حل دوم عمل تهويه )
مداومت تهويه در توالتهاي عمومي لزوم استفاده از سيستم تهويه را ايجاب ميكند . بنابراين در طراحي توالتهاي عمومي ميبايست حتي المقدور بهترين امكانات تهويه طبيعي را نيز ايجاد نمود.
براي ايجاد يك تهويه مطلوب در فضاي ساختماني توالتهاي عمومي با بهره گيري از بادهاي دايمي و انتخاب سيستم معماري مناسب توجه به نكات ذيل ضروري است :
اگر ورودي كوچك و در سوئي باشد كه باد فشار حداكثر داشته باشد و محل خروج بزرگ و در جهتي باشد كه باد فشار حداقل داشته باشد هوا در داخل ساختمان به سرعت جريان داشته , عمل جابجاي هوا به سهولت انجام گرفته و تهويه مطلوب خواهد بود .
– با بالا و پائين بردن محل ورودي و خروجي ميتوان مسير جريان هوا را در محلي كه بيشتر مورد نظر است هدايت كرد مثلا اگر تهويه قسمت تحتاني ساختمان مورد نظر باشد به شكل زير عمل ميشود .
– با كمك پنجره هاي گردان و يا كركره ميتوان مسير جريان هوا را به طرف بالا و پائين قسمتهاي داخلي ساختمان هدايت كرد .
– ايجاد پيشامدگي در امتداد سقف و در قسمت ورودي , جريان هوا را بيشتر به طرف داخل هدايت ميكند .
– وجود درخت در محلي نزديك به ورودي نيز در هدايت كردن مقدار بيشتري از جريان هوا به داخل كمك ميكند .
– احداث ديوارك در فاصلهاي نه چندان دور از ورودي كمك ميكند كه مسير جريان باد از قبل به طرف داخل هدايت گردد .
ديوار كف به فاصله 6 متر از ساختمان جريان هوا در كف
– انتخاب وضعيت تقسيمات داخلي ساختمان اثر قابل ملاحظهاي بر عمل تهويه ميگذارد بدين ترتيب كه اگر يك قسمت جداكننده خارج از مسير جريان هوا باشد تا ثيري بر جريان و متعاقبا تا ثيري بر عمل تهويه نميگذارد , در صورتيكه همين قسمت اگر در مسير جريان قرار گيرد عمل تهويه را كند ميكند .
در شكل زیر چند نمونه از اين حالات منعكس شده است .
6-2- ديد و نمايش
جدا از تا ثيراتي كه عوامل اقليمي و جهت هاي ورود و خروج و نور و تهويه در تعيين جهت استقرار توالتهاي عمومي دارند ميبايست مسئله معرفي و نمايش توالتهاي عمومي را مدنظر قرار داد به صورتي كه نمايش و ديد راحت عابرين و متقاضيان امكانپذير گردد كه كاربرد علامات گرافيكي اين امر را تحقق ميبخشد در صورتيكه قسمتي از اين فضاها براي معلولين آماده سازي شود ميبايست با نصب علامت ويژه معلولان مشخص گردد .
3- فضاها و ضوابط طراحي
فضاهاي مورد نياز در يك توالت عمومي به شرح ذيل ميباشد :
ورودي و خروجی
فضاهاي انتظار
دستشوئي ها
چشمه هاي توالت
اطاق نگهباني
انبار نگهداري ابزار و وسايل نظافت
ورودي و خروجي
محل ورودي و خروجي در اين اماكن به لحاظ محدوديت در مساحت و عملكرد ميتواند توامان و در يك فضا در نظر گرفته شود .
ورودي و خروجي خواهران و برادران ميبايست كاملا از يكديگر مجزا باشند .
جهت ورود و خروج نسبت به گذرهاي عمومي ميبايست از ديد مستقيم رهگذران محفوظ باشد و براي ايجاد اين حفاظها ميتوان از فيلترهاي فضاي سبز و يا پانلهاي مقاوم و ساده استفاده نمود .
فضاي انتظار
فضاي انتظار در حقيقت فضاي مكمل ورودي محسوب ميگردد و اين فضا را ميتوان به عنوان فيلتري در حد فاصل چشمه هاي توالتها و دستشوئيها از يك طرف و ورودي از طرف ديگر تلقي نمود .
جداسازي محل توالتها و دستشوئيها بوسيله فضاي انتظار از يكديگر ضمن اينكه در مواقع ازدحام و تراكم , استفاده از چشمه ها و دستشوييها را نظم ميدهد از تداخل در استفاده هاي فضايي مختلف جلوگيري نموده و به قابليت بهداشتي بنا ميافزايد .
در فضاي انتظار ميتوان با نصب تابلوهاي گرافيكي و يا نوشتاري , نكات و توصيه هاي بهداشتي را خاطر نشان ساخت .
محوطه وضو خانه را ميتوان در مجاورت فضاي انتظار بطور محصور و مجزا در نظر گرفت و اين فضا با تعبيه سكو و حوضچه هاي لازم براي وضو ساختن و نصب آب سردكن براي شرب عمومي تجهيز ميگردد .
دستشوئيها
فضايي كه اختصاص به محل نصب دستشوئيها داده ميشود مستقيما ميتواند در ارتباط با فضاي انتظار باشد .
ميبايست از اشتراك فضاي چشمهها و دستشوييها در يك مسير اجتناب نمود .
در سرويسهاي بهداشتي بزرگ كه در اماكن پر رفت و آمد قرار دارند نصب دستشوئي از نوع چند لگنه و یکپارچه توصيه ميشود زيرا ميتوان لولههاي فاضلاب را متناسبتر انتخاب نمود .
بهتر است از شيرهاي آب از نوع برنجي بدون واشر استفاده شود .
چشمه هاي توالتها
چشمه هاي توالتها چون در فضاي بستهاي قرار ميگيرند در عين داشتن نور كافي ميبايست از تابش مستقيم نور خورشيد به دور باشد و بهترين جهت دريافت نور , نور شمال و بدترين آن نور جنوب است .
در طرح توالتها ميبايست پيشبينيهاي لازم جهت حركت و جريان هوا به عمل آيد لذا براي ايجاد سهولت جريان هوا در داخل چشمه ها ميبايست نكات ذيل را رعايت نمود :
ديوارهاي جداكننده چشمه ها نسبت به يكديگر و نسبت به راهروي ارتباطي , كوتاهتر از ارتفاع سقف باشد .
بهتر است سطوح پائين درهاي چشمه ها از كف توالتها 20 سانتيمتر فاصله داشته باشد .
تعبيه و نصب فلاش تانك يا شير پيشوا براي شستشوي كاسه توالتها ضروري است ولي از آنجائي كه امكان استفاده بي رويه از اين دستگاه فراوان است و در مدت كوتاهي فرسوده و از بين خواهد رفت بنابراين ايجاد يك سيستم شستشوي مركزي يا اتوماتيك براي شستشوي منظم كاسه هاي توالتها ضروري است .
با نصب يك آويز محكم و مقاوم در پشت در هر يك از اطاقكهاي توالت ميتوان براي قرار دادن وسايل شخصي اضافي استفاده نمود .
انتخاب مصالح نازك کاری در داخل توالتها ( كف و ديوارها ) ميبايست بر مبناي امكان شستشو و نظافت راحت در نظر گرفته شود مثلا براي ديوارها ميتوان از كاشي و براي كف از سراميك يا سنگ استفاده نمود .
شستشو و نظافت توالتها ميبايست به صورت روزانه و مداوم انجام گيرد و براي گندزدائي و ضدعفوني محيط ميتوان از محلولهايي نظير محلول رقيق پرمنگنات و يا كلر و يا ساولن استفاده نمود .
نصب سطل زباله در داخل اطاقكهاي توالتهاي زنانه الزامي است وليكن اين سطلها در توالتهاي مردانه ميتواند در محوطه انتظار در نظر گرفته شود .
اطاق نگهباني
اطاق نگهبان در حد فاصل فضاي انتظار و ورودي قرار ميگيرد و به تفكيك در دو قسمت مردانه و زنانه قابل احداث است .
انبار نگهداري ابزار و وسايل نظافت
لوازم نظافت از قبيل ضدعفوني كننده ها , پاك كنندهها , قطعات يدكي مورد لزوم , كيسه پلاستيكي و …. كه بطور روزانه مورد استفاده قرار ميگيرند ميبايست در محل مناسبي نگهداري شود فضاي مورد نياز براي اين مقصود كه ميبايست در كنترل نگهبان باشد حجم زيادي را اشغال نخواهد كرد و لذا ميتوان قسمتي از فضاي اطاق نگهباني را به اين امر اختصاص داد .وسايل نظافت از قبيل زمين شوي و شلنگ و سطل و …. پيش بيني محل حوضچه تي شور با شير مخصوص اتصال شيلنگ كه ميتواند نزديك اطاق نگهباني قرار داده شوند .
4- ضوابط معماري
ارتفاع ديوارههاي جداكننده توالتها , در صورتيكه باربر نباشند , از كف تمام شده تا 210 سانتيمتر مناسب ميباشد .از طرف ديگر فضاي مشترك باقي مانده بالاي ديواره هاي جداكننده ميتواند به انجام تهويه طبيعي يا مصنوعي كمك نمايد .
حداقل ابعاد تمام شده داخلي اتاقك توالتها 110*140 سانتيمتر در صورت بازشو در به داخل و 100*100 سانتيمتر در صورت بازشو در به خارج مناسب ميباشد .
كاسه توالتها از نوع چيني مناسب يا آهن ضد زنگ (STAINLESS STEEL) بوده و حتيالامكان از نمونه تخت آن استفاده نشود زيرا باعث پخش و ترشح ميشود .
اتاقك توالتها كه به صورت سري در نظر گرفته ميشود , ميبايست دو اتاقك مجاور هم به صورت قرينه طراحي گردند تا از نظر تخليه فضولات و لوله كشي آب و شستشو مناسبترين روش تاسيسات بكار گرفته شود و از هزينه هاي اضافي جلوگيري به عمل آيد .
پوشش داخلي توالتها از نوع كاشي لعابي و از نوع مرغوب آن باشد و طبق استانداردهاي بينالمللي مصرف كاشي لعابي از كف تمام شده تا زير سقف توصيه ميشود وليكن در صورت عدم امكان تا ارتفاع 210 سانتيمتر و از ارتفاع فوق تا زير سقف اندود گچ به اضافه رنگ روغني الزامي است .ضمنا استفاده از اندودهاي فايبرگلاس نيز توصيه ميشود .
پوشش كف توالتها و روشويي و ساير تاسيسات وابسته از نوع موزائيك فرنگي 20*20 سانتيمتر و يا ساير كف پوششهاي بتني 1 مناسب ميباشد و از نقطه نظر بهداشتي ميبايست داراي سطح صاف و بدون درز و يا برآمدگي باشد .
ابعاد مناسب براي درهاي اتاقكهاي توالت , ارتفاع 190 سانتيمتر و عرض 80 سانتيمتر ميباشد .
بهتر است سطح پائين درهاي چشمه ها از كف توالتها 20 سانتيمتر فاصله داشته باشد .
جنس درها , پنجرهها و نظاير آنها ترجيحا از نوع آلومينيوم يا آهن گالوانيزه يا رنگ شده يا از فايبرگلاس و جنسهاي مشابه انتخاب ميشود زيرا نسبت به ساير مواد در مقابل رطوبت و آب و زنگزدگي مقاوم ميباشند .
اين اماكن ميبايستي كاملا در برابر نفوذ آب و رطوبت عايقبندي شوند .
با توجه به بند 1-5-3 مصوبه مورخ 68/3/8 شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران كه ايجاد حداقل يك آبريزگاه مخصوص معلولان را در معابر و فضاهاي عمومي شهري الزامي دانسته است مراجعه به مصوبه مذكور و استانداردهاي شماره 3044 با عنوان طراحي و تجهيز خانه هاي معلولين جسمي – حركتي و شماره 2948 با عنوان اصول اساسي طراحي فضا براي معلولين جسمي – حركتي و شماره 3287 با عنوان تا سيسات بهداشتي در كارخانجات جهت اطلاع و كاربرد ضوابط و استانداردهاي طراحي و معماري مربوطه ضروري ميباشد .
5- ضوابط تا سيسات
كليه لوله كشيهاي آب ميبايست روكار و با استفاده از لوله گالوانيزه رنگ شده كه به صورت دو طرفه به لوله اصلي آب شير متصل است انجام گيرد . به اين ترتيب از افت فشار در طول مسير جلوگيري ميشود.
با توجه به عدم كارآيي روشهاي متداول شستشوي سريع در اينگونه اماكن توصيه ميگردد كه اين امر به صورت كلي و با استفاده از يك منبع آب با حجم متناسب با تعداد چشمه هاي توالت (25 ليتر به ازاء هر چشمه ) و اتصال آن به كاسه هاي توالت به وسيله لوله كشي مناسب ( حداقل قطر در محل كاسه توالت و در طول مسير متناسب با حجم آب عبوري ) كه با استفاده از يك فلومتر از جنس مرغوب جهت كنترل ميزان ذخيره سازي آب و همچنين يك شير ربع گرد ( نظير شيرهاي مصرفي در لوله كشي گاز ) تجهيز گرديده است انجام گرفته كه در زمانهاي متناسب با تعداد مصرف كنندگان ( حداكثر هر يك ساعت يكبار ) بوسيله متصدي اينگونه اماكن باز و مورد استفاده قرار ميگيرد .
دياگرام تا سيسات شستشوي مركزي توالتهاي عمومي :
شماي لوله كشي فلاشينگ توالتهاي دوطرفه
شير مصرفي در هر دو حالت حتما شير توپي ربع گرد (مانند شيرهاي گاز ) بايد باشد
حداقل قطر لوله هاي مصرفي در سيستم دفع فاضلاب سنگين 4 اينچ در نظر گرفته شود كه در مورد چشمه هاي توالت پس از آنكه در زير هر يك از كاسه هاي توالت , سيفون بلند 4 اينچي نصب ميگردد ادامه كار با استفاده از لوله 4 اينچ و كاملا مستقيم با شيب 1 درصد به لوله يا كانال اصلي جمعآوري فاضلاب از ساير چشمه هاي توالتها متصل ميگردد. لوله يا كانال اصلي جمع آوري فاضلاب هم ميبايستي حداقل با قطر 6 اينچ در نظر گرفته شود ( به ازاء تا 8 چشمه توالت ) و به ازا اتصال هر 4 لوله فرعي اضافي يك اينچ بزرگتر انتخاب گردد اين لوله نيز بايستي داراي شيب 1 درصد به سمت محل دفع فاضلاب بوده و در جهت مقابل شيب قبل از اولين انشعاب مصرفي به ميزاني كه بتوان يك دريچه بازديد در كف را نصب نمود بلندتر انتخاب گردد .
بهتر است در طول لوله اصلي فاضلاب در هر 6 متر نيز يك دريچه بازديد در كف نيز در نظر گرفته شود .
لازم است كليه لوله هاي فاضلاب چشمه هاي توالت بعد از سيفون مطابق شكل 11 تهويه (vent) گردد .
استفاده از كف شوي جهت جمع آوري و انتقال آبهاي موجود در كف سرويسها ( اعم از قسمت داخلي يا عبوري چشمه هاي توالت ) مجاز نبوده بلكه با ايجاد شيببندي مناسب آنها را به سمت كاسه توالت هدايت ميگردد .
در محل دستشوئيها ايجاد يك كانال بتني روباز كه با استفاده از گريلهاي ساخته شده از آماتور ساده درپوش شده است ميگردد ميتوان كليه آبهاي اضافي ناشي از شستشو را جمعآوري و سپس به سيستم اصلي دفع فاضلاب هدايت نمود .
ساير نقاط فضاي دستشوئي نيز با شيب مناسب به اين كانال منتهي ميگردد .
6- سرانه و نسبت استفاده
سرويسهاي بهداشتي عمومي شايد همانند ساير تا سيسات و تجهيزات شهري سرانه پذير نباشد زيرا اين اماكن در مراكزي از شهر احداث ميشوند كه استفاده كنندگان از آنها غالبا عبوري بوده و قابل محاسبه دقيق نميباشد لذا توصيه ميشود در مكانهاي تعيين شده ابتدا چشمه تعدادي توالت بر حسب آمارگيري و پيش بيني هاي اوليه احداث شده و فضاي توسعه بعدي به نحوي در نظر گرفته شود كه بتوان پس از انجام آمارگيري از استفاده كنندگان و رسيدن به رقم قطعي نسبت به توسعه فضا اقدام نمود .
منبع: آئین کار تدوین شده از طرف موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (شماره استاندارد ایران 3365)
