نکاتی چند در رابطه با طراحی آزمایشگاه

1-نیازهای عمومی

با توجه به خطرهای ناشی از استفاده و نگهداری مواد خطرزا، می بایست فضاهای مربوط به فعالیت های آزمایشگاهی و غیر آزمایشگاهی کاملا از یکدیگر تفکیک گردد.

فضاهای اداری جدا از فضای آزمایشگاه در نظر گرفته شود ضمن اینکه اتاق مربوط به تکنسین ها و متخصصین آزمایشگاه در نزدیکترین محل به آزمایشگاه قرار گیرد.
جهت یادداشت برداری در آزمایشگاه، فضای خشکی جدا از فضاهای مرطوب در نظر گرفته شود.
هنکام طراحی محل قرارگیری رویه های آزمایشگاهی، به فضای مورد نیاز جهت استقرار کمدهای نگهداری از مواد شیمیایی، هود آزمایشگاهی، انکوباتور، یخچال ها ، فریزرها و سایر دستگاه ها توجه شود.
در محل استقرار هود آزمایشگاهی کانال های تهویه هوا فراموش نشود.
ارتفاع سقف حداقل 3 متر در نظر گرفته شود. در محل عبور کانال های تهویه می بایست این ارتفاع افزایش پیدا کند.
پنجره ها 30 سانتیمتر بالاتر از رویه میزهای آزمایشگاهی در نظر گرفته شود.
عرض راهروها حداقل 1.5 متر در نظر گرفته شود.
برای هر کارمند آزمایشگاه نیاز به 1.5 متر رویه میباشد. این رویه می بایست خالی از هرگونه دستگاه و تجهیزات باشد.
جهت شستشوی لوازم شیشه ای، جایگاه شستشوی مرکزی طراحی شود و به عمق سینک و ارتفاع شیر در این محل ها دقت شود.
در صورتیکه جهت گرمایش محل به جای هوای گرم از رادیاتور استفاده میشود، استقرار رادیاتورها در محلهایی به غیر از زیر رویه میزهای آزمایشگاهی، حائز اهمیت است.
2-سطوح آزمایشگاه

زمین:

می بایست جنس مورد استفاده جهت پوشش کف از اجناس مقاوم در برابر مواد شیمیایی و با کمترین تعداد قطعات ممکن انتخاب گردد و همچنین در محل اتصال زمین به دیوار از قرنیزهایی با بخش تحتانی محدب استفاده شود.
دیوارها تا ارتفاع 1 متر از زمین با مصالح مورد استفاده در کف پوشش داده شوند. این ارتفاع در محل نگهداری مواد شیمیایی 1.5 متر میباشد.
زمین نباید به سمت کفشور ها شیب بندی شده باشد. چرا که در صورت ریختن مواد شیمیایی به زمین از راهی شدن آن به سمت لوله کشی فاضلاب جلوگیری خواهد شد.
دیوار و سقف

دیوارها می بایست بدون خلل و فرج بوده و ترجیحا با رنگ های high glass پوشانده شوند.
جهت ایجاد انعکاس نور میبایست دیوارها با رنگ های روشن نقاشی شوند.
سیستم روشنایی هم سطح سقف باشد. از سیستم های روشنایی آویزی و یا تجهیزات آویزی مانند سیستم تهویه پرهیز شود.

رویه میزهای آزمایشگاهی

رویه میزهای آزمایشگاهی می بایست از مواد نفوذ ناپذیر و مقاوم در برابر مواد شیمیایی تشکیل شده باشد.
از مصالحی با کمترین تعداد قطعات جهت رویه میزهای آزمایشگاهی استفاده شود. از بکار بردن کاشی جهت پوشش رویه میزهای آزمایشگاهی پرهیز نمایید.
جهت جلوگیری از ریختن احتمالی مواد شیمیایی بر روی زمین از رویه های دارای آبگیر (که دارای برامدگی در قسمت جلو میباشند ) استفاده شود.
عرض رویه میزهای آزمایشگاهی 90-75 سانتی متر و ارتفاع آن 90 سانتی متر در نظر گرفته شود.
از به کاربردن مصالحی همچون لترون که در برابر نفوذ آب و مواد شیمیایی مقاوم نیستند در کابینت های زیر رویه ها پرهیز گردد.
جهت انجام نظافت کف، فاصله بین کابینتهای پایین تا زمین حدود 25 سانتی متر در نظر گرفته شود.
جهت ایجاد انعطاف پذیری در جانمایی، قابلیت جابجایی میزهای آزمایشگاهی و یا حداقل کابین های زیر میز های آزمایشگاهی حائز اهمیت است.
دستشویی ها

جهت شستشوی دست هنگام خروج از آزمایشگاه ، دستشویی هایی در نزدیکترین محل به درب خروجی در نظر گرفته شود.
در آزمایشگاه های میکروبیولوژی و یا مشابه ترجیحا از شیرهای اتوماتیک که نیازی به تماس دست ندارد استفاده گردد.
درها

می بایست در آزمایشگاه درب خروج اضطراری وجود داشته باشد.
عرض درب اتاق های آزمایشگاه حداقل 100 سانتیمتر در نظر گرفته شود. ضمن اینکه قابلیت بسته شدن درب بصورت خودکار وجود داشته باشد.
جهت جلوگیری از برخورد افراد از درب های شیشه ای و یا دارای بخش شیشه ای استفاده شود.
درب ها می بایست به سمت بیرون آزمایشگاه باز شوند.
در نزدیکی درب های اصلی و یا خروج اضطراری، از استقرار دستگاه و یا میز آزمایشگاهی که ایجاد مزاحمت کند خودداری نمایید.
در محلی نزدیک به درب رخت آویز در نظر گرفته شود.
3-ایمنی

در راهروهای قابل دسترسی، مراکز ایمنی در نظر گرفته شود. در این مراکز کپسول آتشنشانی، دوش اضطراری، دوش چشم و کیت های مورد نیاز جهت دور ریزی مواد شیمیایی-بیولوژیک جانمایی گردد.
محل قرارگیری دوش اضطراری و دوش چشم باید به گونه ای باشد که در صورت تماس با مواد شیمیایی-بیولوژیک تا مدت 10 ثانیه از هر نقطه از آزمایشگاه قابل دسترسی باشد.
پریزهای برق حداقل 50 سانتی متر با دوش اضطراری و دوش چشم فاصله داشته باشد.
سیستم اعلام حریق و دود تعبیه گردد.
کپسول های گاز با زنجیر به دیوار متصل گردد.
کپسول های حاوی گازهای فشرده از تجهیزات حرارت زا فاصله داشته باشند.
در محل استقرار کپسول های حاوی گازهای ناسازگار، از سیستم تهویه قوی استفاده گردد.
در نزدیکی کپسول های گاز با قابلیت شعله ور شدن از سنسور گاز استفاده گردد.
کابین های نگهداری از مواد شیمیایی

جهت نگهداری از مواد شیمیایی با قابلیت اشتعال، از کمدهایی که با آن هدف طراحی شده استفاده گردد.
کابین ها دور از درب ها مستقر شوند.
کابین ها در برابر زنگ زدگی مقاوم باشند.
کمد حاوی مواد قابل اشتعال دارای سیستم تهویه میباشند. دودکش مربوط به این تهویه ها می بایست مانند دودکش مربوط به هودهای آزمایشگاهی بصورت مستقیم به فضای آزاد هدایت شود.
محافظت از پسماندهای مخاطره آمیز

قسمتهای مشخصی با قابلیت تهویه مکانیکی و یا طبیعی جهت استقرار سطل های پسماند در نظر گرفته شود.

هودهای آزمایشگاهی:

در صورتی که فعالیت در آزمایشگاه به گونه ای باشد که بخار، غبار و یا گاز های شیمیایی ایجاد گردد، از هودهای آزمایشگاهی با استانداردهای مربوطه استفاده شود.
هودهای آزمایشگاهی دور از قسمت های پر استفاده قرار گیرد. ضمنا جهت عدم جلوگیری از گردش هوا، دور از درب ها و ستون ها جانمایی گردد.
4-تهویه

در طراحی تهویه آزمایشگاه، دستگاه ها و فعالیت های مولد حرارت در نظر گرفته شود.
حد الامکان مابین قسمت های تمیز و آلوده اختلاف فشار ایجاد شود.
سیستم تهویه آزمایشگاه جدا از سیستم تهویه سایر بخشها طراحی شود.

منبع: ترجمه از مقاله Emrah Torlak